0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla İslam fıkhında, şarkı söylemek ve insanı duygulandıran veya insana hüzün veren bazı sözleri belirli bir makama uygun biçimde okumak anlamını ifade etmek üzere “tegannî”terimi kullanılır. Bazı sözleri makamlı söylemede esas olan tabiattaki tabiî seslerdir. İnsanın da yaratılıştan bu seslere meyli vardır. İnsanoğlu fıtratı gereği güzel sesten hoşlanır, sevinç, keder, sıkıntı ve şaşkınlık sı-asında ona yönelir. Nitekim, küçük çocuk annesinin güzel sesle söylediği ninni ile sükunet bulur ve uykuya dalar. Hayvanların kendi cinsleriyle iletişimi teganniye benzer seslerle olur. Bir çok kuşun sesi gerçek musiki gibidir. Evrensel bir din olan İslam’ın musikiye ve tegannili sözlere mutlak olarak karşı çıkması söz konusu olamazdı. Bu yüzden İslam musiki ve tegannî için bir takım sınırlar belirlemiş, meşru olanla olmayanın arasını ayırmıştır. Biz yukarıda Hz. Peygamber’in ve ashab-ı kiramın meşru sözlerle ve makamlı biçimde söylenen bazı şarkı ve mersiyelere karşı tutumlarına ait çeşitli örnekler vermiştik. Kitap ve sünnette nefsi azdıran ve beraberinde haramı getiren şarkı ve çalgı aletleri ile ilgili kınayıcı ifadeler yer alır. Bu delillere kısaca yer vereceğiz. Kur’an-ı Kerîm’de şöyle buyurulur: “insanlardan kimi vardır ki, bilgisizce (insanları) Allah’ın yolundan saptırmak ve onunla alay etmek için eğlence sözleri satın alırlar. İşte onlara küçük düşürücü bir azap vardır.”(Lokman, 31/6) Abdullah İbn Mes’ud (ra) bu ayetteki “lehve’l-hadîs (eğlence sözleri)”ifadesine “şarkı”, Hasan el-Basrî ise “şarkı ve çalgı”anlamı vermiştir. Bu tefsir tarzını Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî Hasen’den, İbn Cübeyr’den, Katade ve İbrahim en-Nehaî’den nakletmiştir. (bk. el-Kurtubî, el-Cami’, XIV, 251; İbn Kesîr, Tefsîr, V, 377)
Allahü Teala şeytana hitap ederek şöyle buyurur: “Onlardan gücünün yettiğini sesinle yerinden oynat.”(el-İsra, 17/64) Bu ayetteki “ses (savt)”ten maksat Abdullah İbn Abbas ve Mücahid’e göre; şarkı, çalgı ve oyundur. (elKurtubî, el-Cami’, I, 28 Şarkı ve eğlenceye dalma ile bağlantılı görülen başka ayet de şudur: “Siz bu söze (Kur’an) şaşıyor musunuz? Gülüyor ve ağlamıyorsunuz. Şarkıcılık ve gaflet içinde oyalanıyorsunuz.”(en-Necm, 53/59-61) Ayetteki “samidûn”ifadesinin kökü olan “semed”Himyer lehçesinde “şarkı”anlamına gelir. Nitekim Mekke’de Kureyş müşrikleri Kur’an-ı Kerîm’in okunduğunu duyunca, işitilmesin diye şarkı söyler ve oynarlardı. (el-Kurtubi, el-Cami’, XVII, 123) Şarkıya ve çalgı aletlerine düşkünlüğü kötüleyen çeşitli hadisler nakledilmiştir. Ancak bu hadislerin insanı fuhuş, içki ve zinaya düşürebilen nitelikteki şarkı, türkü ve eğlenceleri kasdetmesi yanında, bir bölümünün de zayıf hadisler olduğunu görmekteyiz.
Hz. Ali’nin naklettiği bir hadiste; Ümmet işleyince başlarına belanın çökeceği bildirilen on hasletten bir tanesi de “şarkıcı kadınların ve çalgı aletlerinin türemesidir.”(Tirmizî, Fiten, 31) Ebu Umame’den (ra) şöyle dediği nakledilmiştir: “Hz. Peygamber, şarkıcı kadının alacağı parayı yasakladı ve bu konu ile ilgili olarak şu ayetin indiğini bildirdi: “İnsanlardan kimileri var ki, bilgisizce (insanları) Allah’ın yolundan saptırmak ve onunla alay etmek için eğlence sözleri satın alırlar”(Lokman, 31/6. Bu hadis; Tirmizi, İbn Hanbel ve İbn Mace rivayet etmiş yalnız Tirmizî «garib hadisdemiştir.) Ebu Davud’un Nafi’den rivayet ettiğine göre Abdullah b. Ömer bir çalgı sesi işitmişti. Parmaklarını kulaklarına tıkadı ve oradan uzaklaştı. Bana da “”Ey Nafi, bir ses işitiyor musun?””dedi. Ben “”Hayır””deyince parmaklarını kulaklarından çekerek “”Rasulullah (sav) ile birlikte idim. Bu ses gibi bir ses işitti ve benim yaptığım gibi yaptı””dedi. (Ebu Davud, Edeb 52. Ebu Davud buna «münker hadis”demiştir.) Yine İbn Ömer’in naklettiği bir hadiste şöyle buyurulmuştur: “”Şüphe yok ki, Allah şarabı, kumarı, darbukayı, tanbur ve ud’u yasaklamıştır. Her sarhoşluk veren şey de haramdır.””(eş-Şevkanî, Neylü’l-Evtar, VII, 260, Hadisin senedindeki Velîd, b. Abde durumu meçhul olan bir ravidir.) Hanefîlere göre fuhşu ve günahı beraberinde getiren teganni caiz değildir. Son devir fakihlerinden İbn Abidîn (ö. 1252/1836) bu konuda şöyle demiştir:””Haram olan tegannî bir erkeğin veya diri olan bir kadının yahut şarabın heyecan uyandıran niteliklerini anlatan şarkı türü sözcüklerle, müslüman veya zimmiyi (ehl-i kitap tebea) hicveden sözlerdir. Ancak bu gibi sözleri sırf şiir söylemek veya fesahat ve belagatını göstermek için okursa caiz olur. Mevcut olmayan bir kadının niteliklerini dile getiren tegannî de caizdir. Ancak bu sözleri bir takım müzik aletleri eşliğinde söylerse, yine kaçınmak gerekir. Bazı bilginler de eğer kafiyeleri dizmek ve fasih konuşmak gayesiyle makamlı okursa bir sakıncası yoktur demiştir. Yalnızlığını gidermek için tegannîde bulunmanın da bir sakıncası olmadığı söylenmiştir. (İbn Abidin, Reddü’l-Muhtar, V, 305) Büyük müfessir el-Kurtubî musikinin lehinde ve aleyhinde olan bazı hadisleri zikrettikten sonra şöyle demiştir: “”Bu ve benzeri hadisler yüzünden İslam bilginleri teganninin haram olduğunu söylemişlerdir. Bu çeşit tegannî nefisleri fuhşa tahrik eder ve arzuları tatmine teşvik eder. Sükunet halindekini harekete getiren ve gizliyi açığa çıkaran laubaliliğe yol açar. Bu çeşit şarkıda kadının anılması ve güzelliğinin tasvir edilmesinde ve şarabın anılmasında insanı heyecana götüren bir yön vardır.